Vanuit verschillende hoeken klinkt kritiek op de deal tussen de afvallige Somalische provincie Somaliland en Ethiopië over betere toegang tot de zee. Dat doet de spanningen in de Hoorn van Afrika flink oplopen.
De afvallige Somalische provincie Somaliland en Ethiopië tekenden afgelopen maandag een intentieverklaring, die Ethiopië toegang moet geven tot de zee via havenstad Berbera aan de Golf van Aden. Voor Somaliland belooft de deal uitzicht op erkenning. Maar de overeenkomst zorgt voor een diplomatieke storm in de Hoorn van Afrika.
In de Somalische hoofdstad Mogadishu gingen deze week duizenden demonstranten de straat op. Zij scandeerden leuzen tegen president Muse Bihi Abdi van Somaliland en de Ethiopische premier Abiy Ahmed. Somalië beschouwt Somaliland als onderdeel van zijn grondgebied: Mogadishu verklaarde deal dan ook nietig, en trok zijn ambassadeur terug uit Ethiopië.
Een gespannen relatie
De Somalische premier Hamza Abdi Bare zei dat Somalië zijn land zal beschermen met ‘alle wettelijke middelen’. Somalië en buurland Ethiopië hebben van oudsher een op zijn zachtst gezegd gespannen relatie, en vochten in het verleden meerdere oorlogen met elkaar uit.
Inmiddels hebben ook andere partijen zich uitgelaten over de deal. Commissievoorzitter van de Afrikaanse Unie (AU) Moussa Faki Mahamat maande woensdag tot ‘kalmte en wederzijds respect om de sudderende spanning te de-escaleren’. Het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken zei dat de VS “de soevereiniteit en territoriale integriteit van de Republiek Somalië binnen de grenzen van 1960 erkent”, en in dezelfde bewoordingen kwam ook al kritiek vanuit de Europese Unie.
Ook de Egyptische president Abdel Fatah al-Sisi heeft steun aan Somalië betuigd. Egypte zal, net als Eritrea, willen voorkomen dat een groot land als Ethiopië meer te zeggen krijgt over de strategische Rode Zee en de Golf van Aden. De Somalische president Hassan Sheikh Mohamud zegt verder telefonisch te hebben gesproken met de emir van Qatar. Djibouti heeft nog niet gereageerd, maar zal zich zorgen maken over het wegvallen van de 1,5 miljard dollar aan havengelden die het tot nu toe ontving uit Ethiopië.
‘Gemopper en geklaagd’
Woensdag reageerde de Ethiopische regering voor het eerst zelf. Addis Abeba ontkent enige wetten te overtreden. Hoewel Somaliland door geen enkele overheid wordt erkend, heeft het wel overeenkomsten getekend met allerlei landen over bijvoorbeeld de ontwikkeling van de haven. Dat ging ook niet gepaard met ‘gemopper of geklaag’, leest de verklaring. De Ethiopische regering zegt verder dat geen enkele partij of land aangetast zal worden door de deal.
Waar Somaliland maandag nog sprak van ‘erkenning’ van Somaliland, wordt dat afgezwakt door de Ethiopische regering. De intentieverklaring bevat een clausule ‘om een diepgaande beoordeling te maken om een standpunt in te nemen over de inspanning van Somaliland om erkenning te krijgen.’ Vermoedelijk wil Ethiopië niet als eerste en enige Somaliland erkennen, maar staat het sterker als het hierbij meerdere landen aan boord krijgen.
De regering van Somaliland, dat zich al in 1991 zelfstandig verklaarde, meent zelf te voldoen aan de meeste voorwaarden voor een soevereine democratische staat: het houdt vrije en eerlijke verkiezingen, heeft haar eigen munteenheid en veiligheidsapparaat en geeft haar eigen paspoorten uit. Alleen dat niemand het als land erkent, zorgt voor economische stilstand: het bemoeilijkt buitenlandse handel en investeringen. Daardoor is, ondanks de relatieve stabiliteit, het bbp per inwoners er een van de laagste ter wereld.
Alternatieve toegangen
President Muse Bihi Abdi van Somaliland heeft zijn termijn inmiddels overschreden en de oppositie is het daar niet mee eens. Er zijn ook problemen in de stad Laascaanood waar volgens mensenrechtenorganisaties vorig jaar tientallen burgers zijn gedood tijdens gevechten tussen de autoriteiten en leden van een lokale stam. President Abdi heeft dus veel belang bij de ‘historische’ deal met Ethiopië.
Voor Ethiopië betekent de deal een einde aan zijn afhankelijkheid van Djibouti voor internationale zeehandel. De regering in Addis Abeba zoekt al jaren naar alternatieve toegangen via landen als Soedan of Kenia, maar zonder succes. Tot nu toe heeft geen enkele regering steun uitgesproken voor de deal tussen Ethiopië en Somaliland.
bron: trouw
