Beeld Roek Lips
Hoe kijkt de islam naar dieren en de natuur? Volgens theologe en waterdeskundige Samira Ibrahim valt daar nog een wereld te winnen. ‘Vanuit mijn geloof zie ik elk element van de schepping als waardevol.’
amira Ibrahim is een van de vele moslims in Nederland die zich bezighouden met duurzaamheid. Zo hebben moskeekoepel ISN Diyanet en GroeneKerken de handen ineengeslagen om zich in te zetten voor de verduurzaming van moskeeën. En met vegamaaltijden na het het vasten tijdens de Ramadan veroverde Ivtar onlangs nog een plekje in de Trouw Duurzame 100.
Ibrahim doet wetenschappelijk onderzoek, zet zich in voor duurzaamheid en inclusiviteit en is in dat kader betrokken bij nogal wat projecten. Ze deed bijvoorbeeld onderzoek naar waterverbruik bij de wassing in moskeeën en is ‘klimaatambassadeur van de toekomst’ vanuit ministerie van economische zaken en klimaat.
Het Rijksmuseum vroeg Ibrahim om een lezing te houden bij de tentoonstelling Onderkruipsels, waarin onze veranderende kijk op dieren als spinnen, torren en vlinders centraal staat. Ze doet dat vanuit islamitisch oogpunt.
Hoe is uw interesse voor duurzaamheid ontstaan?
“Ik ben echt met duurzaamheid opgevoed. Zuinig zijn met je spullen, geen dingen kopen die je niet nodig hebt, een spin in huis vermorzel je niet, maar breng je naar buiten. Alleen werd toen ik opgroeide het woord duurzaamheid nog niet gebruikt.
“Mijn interesse werd sterker toen ik van Nederland naar Egypte verhuisde. Op de basisschool in Nederland had ik tijdens de aardrijkskundeles geleerd over de Nijl, waardoor ik wist hoe belangrijk die was voor de watervoorziening.
“Toen ik in Caïro de Nijl voor het eerst in het echt zag, was ik in shock door hoe vervuild die was. Ik vroeg me af hoe het kwam dat we zo laks omgaan met zo’n belangrijke levensbron.
“Voor mij als moslim kwam daar gelijk een extra vraag bij. Er is een koranvers (21:30) waarin staat dat al het leven uit het water is geschapen. Egypte is een overwegend islamitisch land. Hoe kan het dat je ergens in gelooft en zulke duidelijke religieuze teksten hebt en dan toch zo weinig waarde hecht aan zo’n belangrijk deel van de natuur?”
U heeft het vaak over spirituele ecologie. Wat is dat precies?
“Bij spirituele ecologie gaat het om de integratie van religie en spiritualiteit in het bestuderen van het ecosysteem en onze omgang hiermee. Wij staan als mensen, als spirituele wezens, niet los van hetgeen om ons heen. Wij zijn onderdeel van een groter geheel.
“Als moslims geloven wij dat God de schepper is en dat wij onderdeel zijn van de schepping. Het hele universum is daar deel van en dus ook de natuur, inclusief dieren. Belangrijk is dat elk element van de schepping waardevol is.”
Is dat de boodschap die u met uw lezing wilt uitdragen?
“Ik begin die lezing met de naam van de tentoonstelling: Onderkruipsels. Het is vreemd dat wij een naam met zo’n negatieve connotatie hebben gegeven aan wezens met waardevolle functies.
“Ik wil mensen bewust maken van die beeldvorming, want alles wat God heeft geschapen, heeft waarde en daar moet je als mens goed voor zorgen. Dat geldt ook voor insecten.
“De mier, de spin en de bij worden expliciet genoemd in de Koran. De tekst spoort bijvoorbeeld aan om te reflecteren op het het leven van de bij en om lessen te trekken uit de manier waarop bijen zich organiseren. Helaas besteden we tegenwoordig minder aandacht aan deze teksten. Dat wil ik tijdens de lezing graag doen.”
Podcast over islamitisch leiderschap in de klimaatstrijd
“Met meer dan 1,5 miljard moslims op aarde is er een enorm potentieel voor positieve verandering”, zegt Ilyes Machkor (29), maker van de podcast New Stewards: Islamic Leadership for Sustainability. Hierin gaat hij in gesprek met voortrekkers op het gebied van duurzaamheid, van academici tot stedenbouwkundigen en duurzame ondernemers.
Machkor kwam al vroeg in aanraking met klimaatverandering en duurzaamheid. “Door een werkstuk op de basisschool ontdekte ik dat het klimaat aan het veranderen is en dat de frequentie van milieurampen toeneemt.” De interesse is gebleven. Machkor studeerde Global Sustainability Science in Utrecht en werkt nu als duurzaamheidsexpert bij een ziekenhuis in Hoorn.
“Ik wil een bijdrage leveren in de strijd tegen klimaatverandering. Ik ben moslim, ken de materie en ben geboren in Nederland, een van de rijkste landen. Ik voel daardoor een sterke verantwoordelijkheid om anderen te inspireren bewuster te leven. Met de podcast wil ik er al interviewend achter komen wat het betekent om als moslim een leider te zijn in de klimaatcrisis. Om dat te ontdekken, ga ik in gesprek met moslims die al heel bewust bezig zijn met duurzaamheid.”
Maar, zo benadrukt Machkor, uiteindelijk zijn we allemaal stewards met verantwoordelijkheid voor de schepping. “Wat wij hebben mag niet ten koste gaan van een ander. Het is niet de bedoeling dat wij floreren en dat ondertussen een deel van de biodiversiteit wordt uitgeroeid.”
U staat voor diversiteit en inclusiviteit. Wat heeft dat te maken met die spirituele ecologie?
“Ik ben half Nederlands en half Egyptisch. Ik ben opgegroeid in een familie waarin we erg verschillen van elkaar. Als kind was het vanzelfsprekend dat we ondanks culturele en religieuze verschillen een hechte band hebben en elkaar respecteren.
“Toen ik ouder werd, ontdekte ik dat dit in de publieke sfeer vaak anders is. Verschillen worden niet gevierd. In tegendeel, ze worden ingezet om elkaar uit te sluiten. Zie bijvoorbeeld het racisme in onze maatschappij en de ongelijke behandeling die sommige mensen ervaren.
“Vanuit mijn geloof zie ik elk element uit de schepping als waardevol. Dat is wat mij betreft helemaal zo als het gaat om de mens. De kern van antiracisme, het streven naar rechtvaardigheid en duurzaamheid is hetzelfde: recht doen aan de schepping.”
Heeft u nog een praktische tip voor gelovigen die duurzamer willen leven?
“Nederiger zijn en recht doen aan alles om ons heen. Je kan bijvoorbeeld minderen consumeren en soms je karretje net wat minder volgooien. En probeer de waarde weer in te zien van alle onderdelen van de schepping. Het gaat erom dat je moreel, verantwoord en bewust door het leven gaat.”
De lezing van Samira Ibrahim is onderdeel van een gespreksmiddag in het Rijksmuseum te Amsterdam op zondag 27 november om 12.30 uur.
Lees ook:
Voor de Groene Moslims is het overduidelijk: de islam en groen doen horen bij elkaar
Of je nou via Greenpeace of via hun stichting met duurzaamheid bezig bent, maakt ze niet uit. Maar voor de Groene Moslims is glashelder dat geloof en duurzaam handelen met elkaar in verband staan.
